Rezervler

Bor Rezervi

Bor, yeryüzünde toprak, kayalar ve suda yaygın olarak bulunan bir elementtir. Toprağın bor içeriği ortalama 10-20 ppm olmakla birlikte ABD’nin batı bölgeleri ve Akdeniz’den Kazakistan’a kadar uzanan yörede yüksek konsantrasyonlarda bulunur. Deniz suyunda 0,5-9,6 ppm, tatlı sularda ise 0,01-1,5 ppm aralığındadır.

Yüksek konsantrasyonda ve ekonomik boyutlardaki bor yatakları, borun oksijen ile bağlanmış bileşikleri olarak daha çok Türkiye ve ABD’nin kurak, volkanik ve hidrotermal aktivitesinin yüksek olduğu bölgelerde bulunmaktadır.

Dünyadaki önemli bor yatakları Türkiye, Rusya ve ABD’de olup dünya ticari bor rezervleri 4 bölgede toplanmaktadır. Bunlar; ABD Kaliforniya Eyaletinin güneyinde yer alan “Mojave Çölü”, Güney Amerika’da yer alan “And Kemeri”, Türkiye’nin de yer aldığı “Güney-Orta Asya Orojenik Kemeri” ve Doğu Rusya’dır. Dünyadaki önemli bor rezervlerinin dağılımı şöyledir;

Boron (Kramer) Yatakları, Kuzey Amerika: Rio Tinto firması tarafından açık ocak işletmeciliği yöntemi ile işletilmektedir.

Searles Lake Yatağı, Kaliforniya: Searles Valley Minerals firması tarafından çözelti madenciliği yapılarak işletilmektedir.

Fort Cady Kalsiyum Bor Yatağı, Mojave Desert, Kaliforniya: Fort Cady Minerals tarafından çözelti madenciliği yöntemi ile işletilen yatak düşük tenörlü ve derinde olması nedeniyle (~410 metre) çıkarılması, işlenmesi zor ve maliyeti de yüksektir.

Death Valley Bor Yatakları/Billie Mine: Yeraltı ocak işletmeciliği yöntemi ile işletilen yatak kolemanit, üleksit ve propertit içermektedir.

Sırbistan: Jadar Bor Havzasının işletme hakkı Rio Tinto firmasındadır. Yatak kolemanit ve jadar minerallerinden oluşmaktadır. En çok bulunan bor mineralleri kolemanit, üleksit ve powlitdir (kalsiyon borosilikathidroksit-Ca2B5SiO9(OH)5). Ayrıca Ultra Lithium (Kanada) firması, Jadar havzasında lityum ve bor aramaları yapmaktadır.

Güney Amerika Bor Yatakları: Yatakların en önemli özelliği genelde çok geniş alanlara küçük rezervler halinde yayılmasıdır. Bu yataklar And dağlarının yüksek bölgelerinde yer almakta olup, çalışma mevsimi kısadır. Ayrıca, bu madenlerin tenörleri genelde düşüktür. Güney Amerika rezervlerinin büyük bir bölümünü üleksit (sodyum kalsiyum borat) minerali oluşturmaktadır.

Tincalayu, Arjantin: Yatak, tinkal, üleksit, kolemanit ve kernit rezervine sahiptir. Saha Avusturalya menşeli Orocobre Ltd. tarafından işletilmektedir. Firmanın boraks dekahidrat ve borikasit tesisleri mevcuttur.

Salar de Olaroz, Arjantin: Yatak deniz seviyesinden 3.900 m yükseklikteki bölgede bulunmakta olup Orocobre Ltd. tarafından işletilmektedir. Havzada lityum, bor ve potasyum kaynakları mevcuttur. Lityumu değerlendirmek üzere pilot tesiste üretime başlanmıştır.

Salar de Surire Bor Cevheri Yatağı, Şili: Arica’da (Şili) deniz seviyesinden 4.050 m yükseklikte bulunan dünyanın en büyük üleksit yataklarından biridir. Söz konusu yatak, QuiBorax tarafından işletilmektedir.

Salar de UIyuni, Bolivya: En büyük suyu çekilmiş tuz gölünde üleksit ve lityum rezervi bulunmaktadır. Minerex Sa tarafından kalsine üleksit üretilmektedir.

Salar de Carcote ve Salar de Ascotan, Kuzey Şili: SQM Salar tarafından işletilen Salar de Carcote ve Salar de Ascotan yatakları B2O3 bazında 7 milyon ton üleksit rezervine sahiptir.

Asya Bor Yatakları: Asya ülkelerindeki bor rezervleri genelde magnezyum borat (Askarit) ve sınırlı bölgelerde tinkal ve borosilikattan oluşmaktadır. Bu cevherler, genelde düşük tenörlü olup rafine ürün üretiminde teknolojik zorlukları olan yapıdadır. Ascharite cevheri özellikle Çin ve Kazakistan da bulunmaktadır. Çin’de doğal bor yatakları geniş olmasına rağmen, yatakların %90’dan fazlasının tenörü düşüktür. Çin’in bor yataklarının büyük bir kısmı Liaoning ve Jilin bölgelerinde yer almaktadır.

Qinghai (Çin) bor yatakları 4.000 m yükseklikte bulunduklarından ve birbiriyle ilişkili mineral grupları (bor, lityum ve potasyum) içermeleri sebebiyle Güney Amerika da yer alan bor yataklarına benzemektedirler.

Rusya Bor Yatakları: Rusya’nın en önemli bor yatağı, dünyada bilinen 3 önemli datolit bor yataklarından biri olan Dalnegorsk (Rusya) yatağıdır. Bu bor yatağı, Russian Bor tarafından işletilmektedir.

Dünya Bor Rezervlerinin Dağılımı (2017)

Türkiye’de bilinen bor yatakları özellikle Kırka/Eskişehir, Bigadiç/Balıkesir, Kestelek/Bursa ve Emet/Kütahya’da bulunmaktadır.

Türkiye'de rezerv açısından en çok bulunan bor cevherleri tinkal (Na2O.2B2O3.10H2O) ve kolemanit (2CaO.3B2O3.5H2O)’ tir. Türkiye'de önemli tinkal yatakları Kırka'da kolemanit yatakları ise Emet ve Bigadiç civarında bulunmaktadır. Bunlara ilaveten, Bigadiç’te az miktarda üleksit rezervi mevcut olup Kestelek‘te zaman zaman üleksit yan ürün olarak elde edilmektedir. Rezerv miktarları mineral bazında aşağıda verilmektedir:

Türkiye Bor Rezervlerinin Dağılımı (Mineral Bazında-2017)